HASUDERBulaşıcı Olmayan Hastalıklar Çalışma Grubu
Sağlığın korunmasında fiziksel aktivitenin önemini vurgulamak tüm dünyada her 10 Mayıs, “SAĞLIK İÇİN HAREKET ET GÜNÜ” olarak etkinlikler yapılmaktadır.
Günümüzde en önemli halk sağlığı sorunları arasında bulunan başlıca dört bulaşıcı olmayan hastalığın; 1)kalp ve damar hastalıkları, 2)kanserler, 3)şeker hastalığı ve 4)kronik hava yolu hastalıklarının olduğu kabul edilmektedir.
Bu dört hastalığın dört ortak risk faktörü vardır: 1) tütün kullanımı, 2) sağlıksız beslenme, 3) fiziksel hareketsizlik ve 4) alkolün zararlı düzeyde kullanımı (DSÖ 2016). Belirlenen risk faktörlerinin tümü davranışsal faktörlerdir ve değiştirilebilirözelliktedir. Bu da bu hastalıkların oluşmasının önlenebileceği anlamına gelir.
Tablo 1. En önemli halk sağlığı sorunları arasındaki başlıca 4 bulaşıcı olmayan hastalık ve ilişkili oldukları risk faktörleri.
| TÜTÜN KULLANIMI | SAĞLIKSIZ BESLENME | FİZİKSEL HAREKETSİZLİK | ZARARLI DÜZEYDE ALKOL KULLANIMI | |
| KALP VE DAMAR HASTALIKLARI | + | + | + | + |
| KANSERLER | + | + | + | + |
| ŞKER HASTALIĞI | + | + | + | + |
| KRONİK HAVA YOLU HASTALIKLARI | + |
“Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Önlenmesine ve Kontrolüne İlişkin Küresel Eylem Planı”nda yer alan dokuz gönüllü küresel hedeften üçüncüsü, yetersiz fiziksel aktivite sıklığında %10 azalma sağlanmasıdır (DSÖ 2013). Fiziksel aktivitenin arttırılması bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesini sağlar. Ulusal ve Uluslararası birçok başka raporda, bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesinde fiziksel aktivitenin önemi defalarca tekrarlanmaktadır.
Yapılan geniş çaplı bir çalışma, fiziksel hareketsizliğin sadece obezlerde değil, fazla kilolu ve normal kilolularda da erken ölüm riskini (beklenenden erken ölüm) artırdığını göstermektedir. Bu çalışmaya göre erken ölüm riski açısından fiziksel hareketsizlik beden kütle indeksinin (BKİ) yüksek olmasına göre daha tehlikelidir. Fiziksel aktivitede küçük artışlar sağlanması bile halk sağlığına yararlı olabilir (Ekelund ve ark. 2019).
FİZİKSEL AKTİF OLMANIN YARARLARI:
- Yüksek tansiyon, koroner kalp hastalığı, inme, şeker hastalığı, meme ve kolon kanseri, depresyon ve düşme riskini azaltır
- Kemik, kas, eklem sağlığını korur ve geliştirir
- Enerji dengesini sağlar ve ağırlık (kilo) kontrolü için temeldir.
NEREDEN BAŞLAYALIM?
Toplumda fiziksel aktivitenin yaygınlaşması ancak çok sektörlü, çok disiplinli çalışmalar, politik kararlılık ve sağlık okuryazarlığının artmasıyla mümkün olacaktır. Bunun yanında bireylerin fiziksel aktiviteye başlama ve sürdürme konusundaki (başta düşünsel) engelleri ortaya çıkarmak, birinci basamak sağlık gücünün öncelikli hedefleri arasında olmalıdır. Gelin önce kendimizden başlayalım ve halk sağlığına gönül verenler olarak sağlığımız için hareket edelim.
BAHANELERE YER YOK! Haftada beş gün, 30’ar dakika yeter.
Zamanınız mı yok? Sabahları biraz daha erken kalkmaya ne dersiniz? Öğle arası sohbetinizi arkadaşlarınızla keyifli bir yürüyüşe çevirmek de bir seçenek. Akşam yürüyüşleri de ayrıca keyifli olur. Yarım saati üçe bölüp gün içinde onar dakikalık egzersizlere de yayabilirsiniz.
Spor salonları çok mu pahalı? Aktif olmak pahalı olmak zorunda değil. Yürüyüş için rahat bir spor ayakkabı yeterli olacaktır. Güç egzersizleri için su şişelerini ve parklarda yaygın bulunan egzersiz aletlerini deneyebilirsiniz (sakatlanmamaya dikkat edin!). Bunun dışında çevrenizde uygun fiyata spor, dans kursu imkânı sağlayan kuruluşları araştırabilirsiniz (Belediyeler, Halk Eğitim Merkezleri vb.).
Çocuklar çok vaktinizi mi alıyor? Ailecek yapılan egzersizler size de daha çok keyif verir. İşte size birlikte (teknolojiden uzak) vakit geçirmek için harika bir fırsat.
Spor yaparken sıkılıyor musunuz? Öyleyse sevdiğiniz bir şeyler deneyin. Fiziksel aktivite “düzenli spor, egzersiz yapma” ile karıştırılmamalıdır. Hayatınıza hareket katacak her davranış fiziksel aktivitedir; yürümek, asansör yerine merdivenlerden çıkmayı tercih etmek, işe bisikletle gitmek, dans etmek gibi. Yürüyüş yapıyorsanız müzik dinlemek veya size eşlik edecek bir arkadaş veya grup da eğlenceli olabilir.
Ara sıra motivasyonunuzu mu yitiriyorsunuz? Kendinize ulaşılabilir hedefler koyun. Hedeflerinizi kaydedin ve her gün geliştirmeye çalışın. Cep telefonlarında birçok uygulama (adım ölçer gibi) kendinizi değerlendirmenize yardımcı olabilir. Arkadaşlarla kuracağınız iletişim gruplarıyla tatlı bir rekabet içine girebilirsiniz: “Bugün 10.000 adımı geçtim, ya siz?”.
Başlamaya haliniz mi yok? Evet, ilk başlarda biraz zor gelebilir. Ama birkaç gün sonra vücudunuz yeni temponuza alışacak ve harekete geçmek daha kolay hale gelecek. Vücudunuzdaki değişikliği hissetmeye başladıktan sonra da vazgeçmek istemeyeceksiniz. Stres, yorgunluk, ağrılar… hepsi azalacak. Çok daha enerjik ve mutlu olacağınız %100 garanti.
Kaynaklar;
(DSÖ 2016) NCDs | Major NCDs and their risk factors. WHO [Internet]. 2016 [cited 2019 May 9]; Available from:https://www.who.int/ncds/introduction/en/
(DSÖ 2013)2013-2020 GLOBAL ACTION PLAN FOR THE PREVENTION AND CONTROL OF NONCOMMUNICABLE DISEASES [Internet]. 2013 [cited 2019 May 9]. Available from: www.who.int
(Ekelund ve ark. 2019) Ekelund U, Ward HA, Norat T, Luan J, May AM, Weiderpass E, et al. Physical activity and all-cause mortality across levels of overall and abdominal adiposity in European men and women: the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition Study (EPIC). Am J Clin Nutr [Internet]. 2015 Mar 1 [cited 2019 May 9];101(3):613–21. Available from: https://academic.oup.com/ajcn/article/101/3/613/4569416* Bu metin, HASUDER Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Grubu adına, Dr. Asya B. Babaoğlu tarafından hazırlanmıştır.
