Niçin aşılanalım?
CoronaVac aşısı önce aşılananı, sonra çevresini korur. Toplumun %90’ı yaygın ve istenilen düzeyde aşılanırsa virüsün dolaşımı kesilir, henüz aşılanamamışlar ve bağışıklık sistemi baskılandığı için aşılanamayanları da korur. Pandemi olanca hızıyla devam ederken enfeksiyon-dan korunmada aşılar en güvenilir tıbbi ürünlerdir (1,2).
Yeni Koronavirüs Hastalığı
COVİD-19, 07 Şubat itibariyle Dünyada yaklaşık 105 milyon vaka ve 2,3 milyon ölüme, ülkemizde ise yaklaşık 2,5 milyon vaka ve 26 bin ölüme neden olmuştur (1,2).
COVID-19’un bulaşma yolları
İnsanlar, virüsün bulunduğu diğer kişilerden COVID-19 kapabilir. Hastalık esas olarak burun veya ağızdan çıkan damlacıklar yoluyla insandan insana yayılır. Bu damlacıklar, COVID-19’lu bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda dışarı atılır (3).
COVID-19’un yüksek risk grupları
Kanser, Kronik Böbrek Yetmezliği, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, Down Sendromu, Kalp yetmezliği, Koroner Arter Hastalığı, Kardiyomyopati gibi kalp ile ilgili sağlık sorunları, solid organ transplantasyonu sonrası immunsupresyon durumu, obezite (BMI>30), Gebelik, Orak Hücre Hastalığı, Sigara içimi, Tip 2 DM’dir (4).
COVID-19 Enfeksiyonun sebep olduğu semptomlar
En Sık Görülenler; Ateş, kuru öksürük, halsizliktir.
Daha Seyrek Görülenler; Solunum sıkıntısı, burun tıkanıklığı, baş ağrısı, gözlerde kızarıklık, acıma, yanma, batma, boğaz ağrısı, ishal, tat duyusu kaybı, koku duyusu kaybı, deride döküntü, el veya ayak parmaklarında renk değişikliğidir.
COVID-19 enfeksiyonu komplikasyonları
Pnömoni, solunum yetmezliği, septik şok, çoklu organ yetmezliği, akut solunum sıkıntısı sendromu gelişebilir (5). Sepsis, DIC ve Kalp, Böbrek ve Karaciğer hasarı nedenleriyle ölüm meydana gelebilir (6).
COVID-19 Enfeksiyon hastane yatışına sebep olur mu?
Evet olur. Enfekte olanların %15’i hastane bakımına ihtiyaç duyar (7). ABD’nde 30 Ocak 2021 tarihine dek COVID-19 ile ilişkili hastaneye yatış oranı, salgın devam ettikçe artmakta olup, 100.000 nüfus başına 417.2 ulaşmıştır (8).
COVID-19 Enfeksiyonun hastalık spektrumu nasıldır?
CoronaVac Aşısı
Sinovac’ın ürettiği CoronaVac içeriği yayınlanan Faz 3 çalışma sonucuna göre; inaktif SARS-CoV-2 virüsü ve adjuvan olarak alüminyum hidroksit içermektedir. CoronaVac aşısı, COVID-19 ile enfekte olmanızı yeterli ölçüde, ağır hastalık geçirme ve ölme riskini büyük ölçüde önler (9) CoronaVac aşısı, koruma için güvenli bir tercihtir. CoronaVac aşısı, pandemiyi durdurmaya yardımcı olacak önemli bir araç olacaktır.
Aşının türü
CoronaVac aşısı gelenekselleşmiş aşı üretim yöntemlerinden olan inaktif virüs aşısıdır.
CoronaVac aşısı yeni mutasyonlara karşı korur mu?
Bilimsel ortak görüş, aşıların bu mutasyona karşı etkili olmaya devam edeceğidir, çünkü aşılar bir dizi nötralizan antikor ile diğer immun sistem yanıtlarını tetikler. İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya’da ortaya çıkan yeni varyantlara karşı ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) ve benzer kuruluşlar, diğer halk sağlığı kurumlarıyla iş birliği ile mutasyonla ilgili durumu yakından izleyerek ortaya çıkan viral varyantları tespit etmek için çalışmalarına devam etmektedir (10,11).
Aşı kimlere uygulanmaktadır (yaş grubu, özel gruplar)
Sağlık bakanlığınca oluşturulan programa göre hastalığa maruz kalma, hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri ile hastalığın toplumsal yaşamın işleyişi üzerindeki olumsuz etkisi değerlendirilerek COVID-19 aşısı uygulanacak gruplar belirlenmiş ve sırasıyla uygulanmaktadır (12).
Aşı kaç doz olarak uygulanır?
Dört hafta ara ile birer doz olmak üzere toplam iki doz olarak uygulanır (13).
Uygulanan kişilere göre gereken doz değişir mi?
Kişilere göre doz değişmez. Yapılan faz 1 ve 2 çalışmalarında uygulanacak güvenli doz 3 mikrogram olarak saptanmış olup 0,5ml’lik tekli enjeksiyon paketleri halinde ulaştırılmaktadır (14).
Aşının uygulanma şekli
Deltoid kas içine, 90º açı ile (intramusküler) 0,5 ml olarak uygulanır (15).
Aşının uygulanmasının uygun olduğu yaş grupları
Aşı 18 yaş üzerinde kullanılmakta olup 18 yaş altında kullanımına dair veri yoktur. CoronaVac 18 yaşından büyüklere uygulanabilir (16). Sağlık Bakanlığının aşı programında 18 yaş üzeri tüm yaş gruplarında uygulanmaktadır (15).
Bu aşı başka aşılarla aynı anda uygulanabilir mi?
Diğer aşıların eşzamanlı (öncesinde, sonrasında veya aynı anda) uygulanmasının bu aşının immünojenitesi üzerindeki etkisine ilişkin klinik çalışma verisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte; daha önceki inaktif aşı uygulamaları dikkate alınarak kişinin COVID-19 ve risk grubu aşılamaları için risk grubunda yer alma durumu da değerlendirilerek;
Aşı kontraendikasyonları
Zayıflamış immün durumu
İmmün suprese kişilerin aşı yanıtının en iyi olabileceği zaman aralığını saptayabilmek için takip eden klinisyenin değerlendirmesine bağlı olarak aşı dört hafta arayla iki doz yapılması önerilir (15).
Gebelik ve Emzirme Döneminde Aşılama
Gebelikte CoronaVac uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19 hastalığının ağır geçirilme riski yüksek olan gebelere, kendi istekleri halinde uygulanabilir. İlk trimesterde uygulanmaması tercih edilir.
Emzirme döneminde CoronaVac uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. Kendi istekleri halinde emzirenlere aşı uygulanabilir (15).
Aşıdan sonra dikkat edilmesi gerekenler
Aşı uygulamasından sonra olası alerjik reaksiyonlar açısından kişi bilgilendirilmeli ve kişi 15 dakika süresince sağlık tesisinden ayrılmamalıdır. Alerji hikayesi olan kişiler 30 dakika süresince sağlık tesisinden ayrılmamalıdır. Daha sonraki dönemde de herhangi bir yan etki gelişiminde kişiye en yakın sağlık kuruluşuna başvurması söylenmelidir (15).
Aşı reaksiyonları
Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafiftir. Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir. Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabileceği (Genel olarak aşılarda yüz bin dozda bir akut alerjik reaksiyon, bir milyon dozda bir de anaflaksi beklenmektedir) göz ardı edilmeden aşı uygulamasından sonra bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması ve hekime yakın zamanda aşı olunduğu bilgisinin iletilmesi unutulmamalıdır (17).
Aşılama sonrası ciddi bir sorunda ne yapmalıyım?
Eğer aşı sonrası ciddi bir alerjik reaksiyon gelişirse acil girişimde bulunulmalıdır. Böyle bir durumda 112 ve en yakın acil servislere başvuru gereklidir. Sağlık Bakanlığı’nın COVID 19 aşısı sonrasında meydana gelebilecek hafif yan etkilere yönelik semptomatik bazı tedavi önerileri bulunmaktadır (19). Aşılama sonrası ciddi bir sorunda ikinci doz uygulanmamalıdır (20).
Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE) bildirimi yapılmalıdır. Ülkemizde aşı sonrası istenmeyen yan etki bildirimi ve takibi, 2009’da yayınlanan ASIE Genelgesi’ne göre yapılmaktadır (21).
Kaynakça
Bilgilendirme notu çerçevesi aşağıdaki kaynaklarda yer alan soruların uyarlamasıyla oluşturulmuştur.
Bilgilendirme metni HASUDER Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu faaliyeti olarak Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar ve Bağışıklama Alt Grubu ürünüdür.
Hazırlayanlar:
Arş.Gör.Dr.Didem Han Yekdeş (Trakya Üni.Tıp Fak.Halk Sağlığı AbD)
Ege Eruçar (HASUDER Öğrenci Çalışma Grubu)
Dilge Kocabaş (HASUDER Öğrenci Çalışma Grubu)
Selin Tunaboylu (HASUDER Öğrenci Çalışma Grubu)
Prof.Dr.Pınar Okyay (Aydın Menderes Üni.Tıp Fak.Halk Sağlığı AbD)
Prof.Dr.Tayyar Şaşmaz (Mersin Üni.Tıp Fak.Halk Sağlığı AbD)
Prof.Dr.Muzaffer Eskiocak (SANKO Üni.Tıp Fak.Halk Sağlığı AbD)