HASUDERTütün ile Mücadele Çalışma Grubu
Dünyada tütün kullanımı en ön öncelikli halk sağlığı sorunları arasında halen güncelliğini korumaktadır. Bu konu ile mücadelenin en önemli evrensel zemini Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’dir.[1] Sözleşme tütün kullanımı ile ilgili arz ve talebin azaltılmasına yönelik farklı öneri maddelerini içermektedir. Sözleşmeye taraf olan ülkelerin bu doğrultuda aldıkları/alacakları önlemleri yerel ve küresel düzlemde süren mücadelenin temel yapı taşlarıdır. Sözleşmede açıkça belirtilen bir başka konu da tütün endüstrisi ile mücadelede[2] kararlı, güçlü ve sürdürülebilir yaklaşımlar geliştirmektir. Bu bağlamda tütün endüstrisinin kimi taktiklerine[3] yönelik tutum alabilmek de önemlidir.
Türkiye, tütün kontrolü ile ilgili önemli adımlar atmıştır ve bu adımlarını sürdürmektedir. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti Devleti 2004 yılında TKÇS’yi kabul etmiştir.[4] İki bin sekiz yılında revize edilen 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun[5] bu adımların önemli bir yapı taşıdır. Kısa bir süre önce Kanunlaşmış[6] Düz Paket uygulaması da evrensel tütün kontrolü yaklaşımları ile uyumludur.[7]
Tütün kontrolüne akademik ve toplumsal birikimini koşulsuz olarak sunma gayreti içinde olan halk sağlığı uzmanları tütün kontrolünün gerekleri ile ilgili yapılan/tamamlanan olumlu bütün bilimsel adımları desteklemiştir/desteklemektedir. Bununla birlikte halk sağlığı uzmanlarının yine evrensel ve bilimsel doğru ve kabullerle uyumlu olmayan adımları da özellikle toplum sağlığını korumak ve geliştirmek amacıyla ifade etme sorumluluğu bulunmaktadır. Tam da bu zemin üzerinden son dönemde ülkemizde 18.1.2019 tarihinde bir Bakan Yardımcılığı atamasının[8] eski bir küresel tütün şirketi yöneticisi[9] olması nedeniyle Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ile uyumlu olmadığı/çeliştiği konusundaki görüşümüzü ilgililerle ve kamuoyu ile paylaşıyoruz. Adı geçen Sözleşmenin “tütün endüstrisinin çıkarları ile halk sağlığı çıkarları arasında kökten ve uzlaştırılamaz bir ihtilaf vardır”[10] ifadesine yer veren 5.3. Maddesi taraf ülkelere aynı zamanda “tütün kontrolü ile ilgili halk sağlığı politikaları geliştirilmesinde ve uygulanmasında, ulusal kanunlar doğrultusunda, bu politikaları tütün endüstrisinin ticari ve diğer çıkar çevrelerinden koruma”[11] ödev ve sorumluluğunu da vermektedir. Dolayısıyla, güçlü olduğunu düşündüğümüz bu gerekçelerle de uyumlu olarak görevlendirmenin geri alınabilmesinin mevcut ve oluşabilecek çıkar çakışmalarının önlenmesi açısından da çok önemsediğimizi belirtiyoruz. Dünyada da ülkelerin kendilerine koydukları “tütünsüz ülke”[12] önemli hedefine ülkemizin de makul bir sürede erişebilmesi için bu adım(lar)ın değerinin farkındayız.
[1]http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42811/9241591013.pdf;jsessionid=C35912C2461E96DF7A67F80A4C403BE0?sequence=1
[2] https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/t20.pdf
[3] Doku D. The tobacco industry tactics-a challenge for tobacco control in low and middle income countries. Afr Health Sci. 2010;10(2):201-3.
[4] http://havanikoru.saglik.gov.tr/dosya/dokumanlar/yayinlar/TKCS-Uyg-Rehb-5-3-8-11-13.pdf
[5] http://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.4207&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=&Tur=1&Tertip=5&No=4207
[6] http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181205-8.htm
[7] https://www.who.int/tobacco/publications/industry/plain-packaging-tobacco-products/en/
[8] http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/01/20190118.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/01/20190118.htm
[9] http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tekeli-aldi-simdi-yurtdisina-tasiyacak-10817190
[10] http://havanikoru.saglik.gov.tr/dosya/dokumanlar/yayinlar/TKCS-Uyg-Rehb-5-3-8-11-13.pdf p 13,
[11] http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/12/20041225.htm
[12] https://savutonsuomi.fi/en/
*Bu metin, HASUDER Tütün İle Mücadele Çalışma Grubu katkılarıyla hazırlanmıştır.
