HASUDERBulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu
Bağışıklama için Hekimlere yönelik bilgi notu
Bağışıklama hizmetleri yaşamsal öneme sahiptir!
Türkiye’de tıp alanında uzmanlık eğitimi veren ve tıbbi alanların uzmanlık derneklerinin çatı kuruluşu Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (UDEK) hastalıklardan korunmada yararlı ve etkili olduğu bilinen aşılar ile bağışıklama hizmetlerini kuvvetle desteklemektedir. Ülkemizde aşılama takvimleri Bağışıklama Danışma Kurulu (BDK) tarafından belirlenmektedir (https://asi.saglik.gov.tr/asi-takvimi-nasil-olusur). BDK’nun ülkemizde çocuklara (tablo 1), gebelere (tablo 2), erişkin ve sağlık çalışanları dahil risk gruplarına (tablo 3) yapılmasını önerdiği aşıları UDEK de kesinlikle önermektedir.
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği olarak hastalıklardan korunmada yararlı ve etkili olduğu bilinen aşılar ile bağışıklama hizmetlerini kuvvetle desteklemekteyiz. BDK’nun ülkemizde çocuklara, gebelere, erişkinlere, risk grupları ve bu kapsamda meslektaşlarımıza yapılmasını önerdiği aşıları Halk Sağlığı Uzmanları Derneği olarak biz de kesinlikle önermekteyiz.
Türkiye, modern tıbbın bu en yararlı ve en ekonomik aracından-Aşılardan- halkının sağlığını korumada etkin bir biçimde yararlanmıştır: Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyet hükümetleri dönemlerinde, yaklaşık 170 yılı bulan bir deneyimle, ülkemizde gereksinim duyulan aşılar üretilmiş ve güvenle ordunun ve halkın sağlığının korunmasında kullanılmıştır.
Çiçek hastalığına karşı aşılama sayesinde 1977’den bu yana Dünya’da çiçek hastalığının, Çocuk felci hastalığına karşı aşılama sayesinde 1998’den bu yana Türkiye’de Çocuk Felci hastalığının kökü kazınmıştır (şekil 1).
Ulusal Aşı Kampanyasıyla 1985’ten bu yana Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen bağışıklama hizmetleri ile 1980 sonrasında doğanların neredeyse tümü aşılanmıştır. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmalarına göre hiçbir aşıyı yaptırmamışlar yalnızca %2-3 dolayındadır (
Sağlık Bakanlığı yönetiminde aşı ithali, ithal edilen aşıların güvenlik ve uygunluğunu inceleme, soğuk zincire uygun taşıma, saklama ve uygulayıcıya ulaştırma altyapı, araç gereç, insan gücü ve mekanizmaları kurulmuştur. Sağlık Bakanlığı tarafından kurulan Aşı Takip Sistemi ile aşı üretildiği noktadan uygulandığı yere kadar soğuk zincir koşulları online olarak izlenebilmekte ve uygunsuzluk halinde anında müdahale edilebilmektedir.
Ülkemizde bağışıklama hizmetleriyle, gebelere yapılan Tetanoz aşısı sayesinde yenidoğan bebeklerde görülen tetanoz vakası neredeyse hiç görülmemektedir (şekil 2). Yıllardır Difteri (kuşpalazı) vakası da görülmemektedir (
Birkaç yılda bir on binlerce kişiyi hasta eden Kızamık salgınları bağışıklama hizmetleriyle bir süre önlenmiş olmasına karşın, Avrupa ve ülkemizdeki sosyal-kültürel değişim ve aşı karşıtlığı/kararsızlığının etkisiyle aşı kapsayıcılığının düşmesi kızamık salgınlarının tekrar ortaya çıkmasına neden olmuştur (şekil 4, 5,
Değerli meslektaşlarımız:
Bağışıklama çocuğun yaşama hakkını koruma araçlarından biridir.
Tıbbi Deontoloji Tüzüğü’ne göre; hastaya bakmak üzere çağrılan tabip, korunmayı da sağlamaya çalışır. Tabip, hastalara ve onlarla birlikte yaşayanlara, kendilerine ve çevrelerine karşı sorumluluklarını bildirir (Madde 15).
Bağışıklama hizmetleri ucuzdur ve yararlıdır:
- Ülkemizde aşı ile önlenmeye çalışılan 13 hastalığa karşı takviminde yer alan aşılarla bir çocuğu bağışık hale getirmenin maliyeti 112 ABD $’ıdır (bak. Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu, s.26).
- Aşılama hastalıktan korunmakta en maliyet etkin yollardan birisidir. ABD’nde 2009’da doğanlara aşı için harcanan her 1 ABD $’na karşılık doğrudan 3 ABD $ ve toplumsal fayda katıldığında 10 ABD $ tasarruf sağlamaktadır (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4584777/)
- Ülkemizde 2019’da kızamık tanısı konan 2401 hastanın % 47,5’i (1141) hastaneye yatırılmıştır. Bir yaşından küçüklerde bu oran % 88,5’dur (139 bebek). 2020 ilk 2 ayında ise 138 hastanın 130’u hastaneye yatırılmıştır (tablo 5, 6).
- Kızamık, yenidoğan tetanozu, çocuk felci ve boğmaca nedeniyle ölümler 1989’dan 2016’ya 3 milyon 470 binden aşılar sayesinde 110 bin dolayına inmiştir (şekil 7).
- Yalnızca kızamık aşısı ile aşılama 2000 yılından bu yana 15 milyon ölümü önlemiştir (bak. https://www.un.org/sustainabledevelopment/health/ facts and figures)
Bağışıklama hizmetleri güvenlidir:
Etkililiği ve güvenli oluşu aşılardan daha çok çalışılmış, sınanmış çok az ilaç/ tıbbi ürün vardır. Her ilaç/tibbi ürün gibi olabileceği bilinen, istenmeyen yan etkileri vardır. Ancak bunlar hastalıkların sonuçlarıyla karşılaştırıldığında 100-1000 kat daha azdır (tablo 7, 8, 9, 10).
Aşılar Güvenlidir.
Aşılar 100 yılı aşkın bir süredir modern tıp uygulaması olarak insanlığın hizmetindedir. Bilim ve teknolojideki gelişmeler doğrultusunda aşı sonrası istenmeyen yan etkilerin azaltılması için daha az sayıda immunojenik protein ve/veya polisakkarid içermekte (Destefano F, Offit PA, Fsher A. Vaccine safety. Plotkin SA, Orenstein W, Offit PA. (in) Edwards KM. Plotkin’s Vaccines, 7th Edition, 2018, s.1591), daha az sayıda aşı dozu ile da uzun süreli etki sağlama (Alüminyum içermeyen tetanoz aşısından önce rapel 5 yıl arayla önerilirdi, şimdi 10 yılda bir), amacıyla geliştirilmektedir. Aşıların otizme yol açmadığı, kimi aşılarda bulunan bakteriyostatik-prezervatiflerin güvenli düzeyi aşmadığı açıklığa kavuşmuştur (slayt 18-27)
Genişletilmiş Bağışıklama Programı uyarınca 40 yıla yakın bir süredir, gelişmişlik düzeyi ne durumda olursa olsun, varsıl-orta gelirli-yoksul tüm coğrafyalarda doğmuş, her yıl 100 milyonun üstünde bebek aşılanmaktadır (şekil 8, 9, 10, 11, 12, 13).
